Cỏ ban

Cỏ ban hay còn có tên gọi khác là cây nọc sởi, cây cỏ vỏ lúa, điền nhĩ thảo hoặc điền hoàng cơ. Công dụng chính của cây nọc sởi là giải độc rất tốt khi bị lên sởi hay được hiểu là làm hết cái “nọc” của bệnh sởi. Cây cỏ ban có tên khoa học là Hypericum japonicum Thunb, thuộc họ Ban - Hypericaceae, họ là Hypericaceae.

Cây cỏ ban là một loại cỏ nhỏ, thân nhỏ mang nhiều cành, cao chừng 10-20cm, thân nhẵn. Lá cây mọc đối, hình bầu dục, không cuống, trên phiến lá có những điểm chấm nhỏ, soi lên sáng lại càng rõ. Phiến lá dài từ 7 đến 10mm, rộng từ 3 đến 5mm. Hoa nhỏ mọc màu vàng, mọc đơn độc ở kẽ lá, có cuống dài từ 4 đến 5mm. Lá bắc và lá đài nhẵn (do đó khác loài Hypericum nepalense).

Quả nang hình trứng, dài 4mm. Hạt cây cỏ ban có hình trụ, hơi thon dài có vạch dọc, chiều dài chừng 1mm.

Cây cỏ ban mọc hoang khắp nơi ở Việt Nam, bạn có thể gặp loại cây này ở ruộng mạ, ruộng bỏ hoang, đất hơi ẩm. Mùa xuân cây bắt đầu xuất hiện, mùa hạ nở hoa, sang thu đông lại lụi hết. Ở thế giới thì cây nọc sởi thường mọc ở vùng Quảng Tây, Trung Quốc, các nước thuộc vùng nhiệt đới, á nhiệt đới và cũng được sử dụng làm thuốc.

Phần được sử dụng làm dược liệu là toàn cây tươi, có khi phơi hay sấy khô.

Cây cỏ bạn có vị đắng, ngọt, tính mát hoặc bình. Ảnh internet.

Công dụng của cỏ ban

Theo Y học cổ truyền

Theo Y học cổ truyền thì cây cỏ ban có vị đắng, ngọt, tính mát hoặc bình. Quy vào kinh tâm, can, thận và có tác dụng thanh lợi thấp nhiệt, tán ứ tiêu thũng, giảm đau, lợi tiểu.

Theo kinh nghiệm dân gian, ở nước ta, cây cỏ ban được sử dụng để trị lên bệnh sởi ở trẻ em, điều trị viêm gan vàng da. Theo kinh nghiệm dân gian, cây cỏ ban có tác dụng thanh thấp nhiệt, tiêu thũng trướng, khứ tích tiêu thực hay được hiểu là tiêu hóa kém, đầy hơi, dùng chữa cam tích, thấp nhiệt hoàng đản, dùng ngoài chữa rắn cắn, bị thương kèm theo sưng đau. Khi sử dụng thảo dược này với tác dụng để giải độc sởi, có thể thu hái toàn cây, rửa sạch, dùng tươi hoặc phơi khô, bảo quản nơi khô ráo để dùng dần.

Ở Trung Quốc, cây cỏ ban còn được sử dụng để điều trị bệnh viêm gan cấp tính, viêm ruột thừa, viêm amidan, cam tích ở trẻ em

Ở Malaysia, cây cỏ ban vò nát đắp ngoài vết thương, cây giã nát với gừng chữa sốt rét.

Theo y học hiện đại

Hoạt tính chống HSV – II (bệnh mụn rộp sinh dục): Cỏ ban (với chiết xuất nước) đã được đánh giá là một trong 10 loài thảo dược có hiệu quả cao trong điều trị mụn rộp sinh dục (HSV – II) (qua kết quả sàng lọc, nghiên cứu trên 500 thảo dược).

Hoạt tính bảo vệ gan: Kết quả nghiên cứu trên chuột cho thấy chiết xuất từ cỏ ban có tác dụng bảo vệ gan, giúp làm giảm tổn thương gan (theo trang http://en.cnki.com.cn). Bên cạnh đó, một nghiên cứu khác trên tạp chí Journal of Ethnopharmacology cũng cho thấy cỏ ban có tiềm năng điều trị viêm gan và ứ mật . Từ đó, các kết quả thí nghiệm đã bổ sung và minh chứng cho việc dùng cây cỏ ban điều trị viêm gan theo kinh nghiệm của dân gian.

Hoạt tính chống ung thư lưỡi: Kết quả nghiên cứu trong ống nghiệm cho thấy chiết xuất từ cỏ ban có tác dụng chống lại sự tăng trưởng của các tế bào ung thư lưỡi, từ đó, thảo dược này cũng được đánh giá là có tác dụng điều trị ung thư vảy miệng .

Hoạt tính chống cúm: Qua nghiên cứu thực nghiệm trên chuột, chiết xuất từ cỏ ban còn cho thấy khả năng ức chế đáng kể tình trạng bệnh do virus cúm A – H3N2 gây ra (được biết, H3N2 cùng H1N1 là hai phân cúm A phổ biến nhất hiện nay).

Cỏ ban có tác dụng nhanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, tiêu sưng, giảm đau. Ảnh internet.

Bài thuốc chữa bệnh từ cỏ ban

Giải độc sởi: Nếu bạn bị sởi, hãy dùng 50g nọc sởi tươi hoặc 20g sấy khô, sắc lấy nước, thêm chút đường quấy đều, uống ngày 2 đến 3 lần, trước khi ăn. Bạn cũng có thể phối hợp với 4 đến 6g kim ngân hoa cùng sắc và uống. Nếu bạn bị sốt, bạn có thể phối hợp nọc sởi với diếp cá hoặc nhọ nồi đồng lượng. Nếu kèm theo ho, hãy phối hợp nọc sởi với 6g cây cóc mẳn hoặc 6g bách bộ cùng sắc uống.

Điều trị viêm thận cấp tính: Sử dụng 50g nọc sởi và 12g táo thuốc sắc uống 3 lần trong ngày.

Điều trị mụn nhọt sưng đau, lở loét: Dùng nọc sởi nấu thành cao và bôi lên những vùng da bị bệnh.

Điều trị viêm gan cấp tính: Dùng nọc sởi 40g sắc uống trong ngày, có hoặc không kèm theo vàng da.

Điều trị lên sởi ở trẻ em: Dùng cây nọc sởi tươi 1 nắm, sắc nước uống hằng ngày để giải độc. Bạn cũng có thể phối hợp với kim ngân hoa hay lá Diếp cá mỗi vị 1 nắm cùng sắc lấy nước uống.

Điều trị ỉa chảy, nôn mửa, kiết lỵ: Dùng cây nọc sởi 20g, sắc nước uống.

Điều trị viêm niêm mạc miệng: Dùng cây nọc sởi tươi 70g, giã nát ép lấy nước, tẩm vào vải gạc rồi lau rửa miệng ngày 1 đến 2 lần. Người lớn có thể ngậm.

Điều trị ngã có tổn thương: Sử dụng cây nọc sởi 30g, sắc nước bỏ bã, thêm 50ml rượu nấu sôi chia

Cỏ Ban mọc hoang khắp nơi, hay gặp tại những ruộng mạ, ruộng bỏ hoang, ven đường nơi hơi ẩm. Ảnh internet.

Lưu ý khi sử dụng cỏ ban

Về liều lượng, không nên lạm dụng, dùng quá liều cỏ ban (kết quả thí nghiệm trên động vật cho thấy dùng quá liều cao lỏng từ cỏ ban có thể gây hại cho tim (ở ếch) và làm co thắt ruột (trên thỏ).

Về đối tượng, chưa có các khuyến cáo về đối tượng cấm kỵ nhưng phụ nữ có thai không nên dùng cỏ ban. Ngoài ra, khi có nhu cầu dùng cỏ ban làm thuốc, các bệnh nhân nên tham khảo ý kiến bác sĩ để có hướng dẫn phù hợp nhất.

Dù có rất nhiều công dụng hỗ trợ điều trị bệnh nhưng trước khi sử dụng bất kỳ bài thuốc nào liên quan đến cây cỏ ban thì cần tham khảo ý kiến của bác sĩ, dược sĩ chuyên môn trước khi sử dụng để tránh gây ra những ảnh hưởng không mong muốn cho sức khỏe.

Cần phân biệt rõ giữa cây nọc sởi và cây lưỡi rắn để tránh những tác động không mong muốn đến sức khỏe. Ảnh internet.