Dành dành là một loại cây bụi, mọc xanh tốt quanh năm, thường được trồng làm cây cảnh. Bên cạnh đó, dành dành còn là nguồn dược liệu quý, có tác dụng đối với nhiều bệnh lý.
ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN
Dành dành hay còn được người dân gọi với những cái tên thân thuộc hơn như Chi tử, Thuỷ hoàng chi, Mác làng cương (tiếng Tày). Cây dành dành có tên khoa học là Gardenia jasminoides Ellis thuộc họ Thiên thảo (Rubiaceae).
Dành dành là một loài cây nhỏ thường cao từ 1 - 2m, cây xanh tốt quanh năm. Hoa dành dành thường nở vào mùa hè, có màu trắng và chuyển sang vàng khi sắp tàn.
Theo Đông y, dành dành là dược liệu tính hàn, vị đắng. Theo nghiên cứu của y học hiện đại, dành dành có các hoạt chất sau:
+ Quả dành dành chứa axit hữu cơ và các chất: Geniposide, gardenoside, scandosid methyl ester, ethanol, gacdenin… Vỏ quả chứa axit ursolic.
+ Lá dành dành chứa iridoid cerbinal và hợp chất tiêu diệt nấm.
+ Hoa dành dành chứa tinh dầu, acid gardenic và gardenolic B.
+ Chiết xuất dành dành chứa tanin, pectin, genipin.
Trong điều chế thuốc chữa bệnh, dành dành dùng được tất cả cả bộ phận: Rễ, thân, lá, hoa, quả. Sau khi thu hoạch, dành dành có thể dùng tươi hoặc phơi khô, sấy khô để sử dụng dài ngày. Dành dành chứa nhiều hoạt chất có tác dụng chữa bệnh và làm đẹp.
CÔNG DỤNG CỦA CÂY DÀNH DÀNH
Tăng cường sức khỏe làn da
Dầu dành dành hay dầu Gardenia có tác dụng làm đẹp da. Chúng hoạt động như một chất dưỡng ẩm, thúc đẩy quá trình phục hồi tổn thương, trẻ hoá làn da, giúp da trở nên bóng khỏe, tươi sáng.
Theo một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Journal of Biomedicine and Pharmacotherapy, dầu dành dành làm giảm các triệu chứng viêm ở các tổn thương da giống viêm da dị ứng bằng cách ức chế sản xuất các cytokine và giúp cải thiện các hàng rào bảo vệ da.
Giảm nhẹ vấn đề hô hấp
Hoa dành dành vẫn thường được sử dụng trong các bài thuốc dân gian để điều trị các vấn đề về hô hấp.
Bạn có thể xông hoặc dùng máy khuếch tán để khuếch tán tinh dầu dành dành, nó sẽ giúp bạn giảm đau họng, nghẹt mũi, tắc nghẽn xoang và viêm đường hô hấp ngay lập tức.
Chữa bong gân, giảm đau nhức do gãy xương
Dành dành thúc đẩy lưu thông máu, cung cấp oxy đến các bộ phận cơ thể bị tổn thương đang cần phục hồi. Nhờ vậy, nó có thể giảm đau nhức, giảm sưng do chấn thương ở xương, cải thiện viêm khớp, chữa bong gân và chuột rút cơ.
Cải thiện tâm trạng và tăng cường nhận thức
Geniposide và gardenoside trong dành dành có tác dụng chống viêm ở tế bào não. Nghiên cứu khoa học cũng chứng minh chiết xuất dành dành tăng sự tập trung, cải thiện trí nhớ. Tinh dầu thơm trong hoa dành dành giúp thư giãn, giải tỏa tâm trạng và hỗ trợ điều trị các vấn đề về căng thẳng, lo âu.
Kháng khuẩn và chống viêm
Chiết xuất dành dành có tính chống oxy hóa, ngăn ngừa gốc tự do, tiêu diệt nấm và vi khuẩn. Sử dụng chiết xuất cây dành dành giúp chống lại bảo vệ cơ thể khỏi mầm bệnh. Đặc biệt là quả dành dành ức chế được trực khuẩn lỵ, tụ cầu vàng, khuẩn mủ xanh.
Ức chế tế bào ung thư
Trong chiết xuất ethanol của trái dành dành có khả năng chống ung thư bằng thí nghiệm xét nghiệm màng chorioallantoic (CAM).
Giảm cân
Trong cây dành dành chứa một chất có tên là Genipin có khả năng đẩy nhanh sản xuất các enzyme, đặc biệt để quản lý quá trình tiêu hóa chất béo, tham gia trực tiếp vào việc giảm cân.
Ngoài ra chiết xuất từ dành dành có thể quản lý mức lipid bất thường, rối loạn dung nạp glucose và mức insulin cao ở bệnh nhân tiểu đường.
Hỗ trợ tiêu hóa
Một nghiên cứu đã cho thấy các thành phần của dành dành như axit ursolic và genipin có tác dụng kháng nguyên, chống oxy hóa và trung hòa axit dịch vị.
Nhờ đó, dành dành giúp điều trị, ngăn ngừa một số vấn đề về đường tiêu hóa như viêm dạ dày, tổn thương, trào ngược axit, loét dạ dày và nhiễm trùng do hoạt động của vi khuẩn H. pylori.
BÀI THUỐC CHỮA BỆNH TỪ CÂY DÀNH DÀNH
Chữa viêm gan, vàng da, vàng mắt
Sử dụng 12g quả và lá dành dành, 24g nhân trần và một ít đường kính. Sắc chung dành dành với nhân trần bằng 600ml nước, đến khi cạn còn 100ml. Cho thêm đường, chia đều uống 3 lần/ngày.
Chữa bỏng
Bóc quả dành dành lấy nhân bên trong, rửa sạch và để ráo nước. Đốt nhân dành dành bằng than, tán mịn thành bột và trộn với dầu mè. Vệ sinh vùng da bị bỏng, đắp hỗn hợp này vào và băng nhẹ bằng gạc vô trùng.
Chữa bong gân, đau xương do chấn thương
Dùng 4 - 5 quả dành dành, rửa sạch, để ráo nước rồi giã nát. Cho thêm nước sạch, một ít rượu trắng và trộn thành dạng sền sệt. Đắp hỗn hợp lên chỗ bị bong gân, đau nhức xương do bị chấn xương. Đắp thuốc trong 1 ngày, sau đó tháo ra, rửa sạch và tiếp tục làm mẻ thuốc mới để đắp.
Chữa bí tiểu, sỏi tiết niệu
Sử dụng 12g rễ dành dành, 12g lá mã đề tươi và 12g cây kim tiền thảo. Rửa sạch các nguyên liệu sau đó sắc lấy nước. Mỗi ngày uống 1 thang thuốc này và duy trì liên tục trong 10 ngày.
Chữa đau rát dạ dày
Dùng 7 - 9 quả dành dành, rửa sạch, để ráo nước. Thái nhỏ, sau đó cho vào chảo để sao khô. Sắc quả dành dành với một bát nước, đến khi cạn còn nửa nước thì tắt bếp. Kết hợp uống nước quả dành dành với nước gừng tươi ngày 1 - 2 lần.
Chữa đau mắt đỏ
Rửa sạch 1 nắm lá dành dành tươi, ngâm nước muối loãng để loại bỏ vi khuẩn. Tráng qua bằng nước sôi để tiêu diệt vi khuẩn còn sót lại. Giã nát lá dành dành bằng dụng cụ đã được làm sạch, lấy cả bã và nước cốt cho vào miếng gạc vô trùng, đắp lên mắt ngày 1 lần.
Hạ sốt, chữa nhiễm trùng
Dược liệu gồm 12g quả dành dành tươi, 20g liên kiểu, 24g đương quy, 12g phòng phong, 12g xích thước, 8g khương hoạt, 12g cam thảo tươi, 40g hoàng kỳ, 20g sinh địa 20g, 12g hoàng bá. Sắc chung các dược liệu để lấy nước uống.
Quả dành dành chữa chảy máu cam
Đối với đường uống, dược liệu gồm: 12g dành dành sao đen, 10g cỏ mực, 12g trắc bá diệp sao đen, 10g cỏ tranh, 10g lá diếp cá, 8g cam thảo, 8g cỏ mần trầu. Sắc tất cả với 700ml cho đến khi còn 200ml, uống 2 lần/ngày. Kết hợp điều trị chảy máu cam bên ngoài bằng cách đốt quả dành dành thành than, thổi vào mũi.
Một số tác dụng khác của cây dành dành:
- Chiết xuất dành dành kiểm soát khả năng dung nạp glucose và nồng độ insulin, góp phần cải thiện bệnh tiểu đường.
- Theo nghiên cứu của Đại học bang Kaduna, chiết xuất rễ của dành dành làm tăng thông số sinh hóa cải thiện chức năng tình dục ở nam.
- Hàm lượng gardenoside trong dành dành cũng có tác dụng ngăn ngừa huyết áp, hỗ trợ giảm huyết áp.
* Dược liệu này không phù hợp với những người đang bị tiêu chảy, tỳ vị hư. Phụ nữ mang thai nên thận trọng nếu muốn áp dụng bài thuốc dân gian từ dành dành.
Nguồn: https://suckhoeviet.org.vn/e-magazine-loi-ich-suc-khoe-va-bai-thuoc-tu-cay-danh-danh-13475.html
Từ khóa:
{comment}